Uluslararası İlişkilere Giriş 1. vize ders notları

                                            ULUSLARARASI İLİŞKİLERE GİRİŞ                                B.Can Keleş

AKTÖRLER:

1. Devlet (states)

è toprak, güç, nüfus

è ulus-devlet

è192 B.M üyesi devlet var.B.M üye olmak için egemen devlet olmak gerekir.

è devletler güçleri oranında aktördür.

2. Devlet Dışı Aktörler

è uluslararası örgütler

è hükümetler arası örgütler( intergovernmental) – sınırlandırıcı etkileri vardır.

è hükümetler-dışı (non- govenmental)

è çok uluslu şirketler

èlobiler( ekonomik ve etnik)

è terör örgütleri ve bireyler

Temel İnceleme Birimleri:

è birey-lider

è ülke-devlet

è uluslararası sistem

MODERN DÜNYA SİSTEMİ:

è Yeni Çağ Avrupa’sında Değişiklikler

- RönesansàRasyonalite

- ReformlaràSekülerleşme

- Aydınlanma ? (bağımsız düşünme, klişeleşmiş düzenden çıkma)

- Okyanus ötesi açılmaàyeni toprak ve zenginlikler

- Feodalizmà Kapitalizm

è Vestfalya Antlaşma(1648) (Katolik- Protestan çatışması)

-Otuz yıl savaşları(1618-1648)

-Avrupa’ya düzen getirildi.

-Liderlik yarışları devam etmekte.

-İngiltere de ilk defa sanayileşme.

è 1815 Avrupa Uzlaşması/ uyumu (concert of Europe)

-Napolyon savaşları(1803-1815)

-Fransız ihtilali sonrası Napolyon ideolojileri:

à Eşitlik, özgürlük, kardeşlik.

-Viyana kongresi(1815) (Avrupa uyumu):

à Egemenlik kavramına vurgu

à Vestfalyada’dan sonra Avrupa uyumuna önemli adım

à Ortak savunma(NATO-BM gibi)

à100 yıllık bir barışın mayası

-Avrupa’da ve dünya’da değişen güç dengeleri.

à Avrupa’da İtalya(1870) ve Almanya

à Asya’da Japonya

à Amerika (A.B.D)

-Birinci Dünya Savaşı(BDS)

-İkinci Dünya Savaşı(İDS)

àBDS’nın ikinci randevusu

àVersay antlaşmasının etkileri

àFaşizmin yükselişi

àGüç boşluğu

àMilletler cemiyetinin etkisizliği

-Yayılmacı Faşizm:

à İtalya: Etiyopya(1935)

àAlmanya: Çekoslovakya(1938)

àJaponya: Mançurya, Çin(1931)

à1938 Münih anlaşması(yatıştırma)

à1939 Almanya’nın Polonya’yı işgali

à1941 Japonya’nın Havai’ye saldırması(Pearl Harbor)

à 1945 Hiroşima ve Nagasaki

à Soğuk savaş(1946-1989)

àİDS sonrası güç boşluğu

à NATO( Varşova paktı)1955

Soğuk Savaşın Önemli Köşe Taşları:

-         Truman Doktrini (1947)

-         Marshall planı (1947)

-         Kore savaşı (1950)

-         Küba devrimi(1959)

-         Berlin buhranı (1961)

-         Cuban missile crisis (1962)

-         Vietnam savaşı (1960-1975)

-         Soviet invasion of Afganistan (1979)

-         Gorbachev comes to power

-         Berlin duvarı yıkıldı (1989) 

ULUSLARARASI İLİŞKİLER’E TEORİ:

è Realizm İDS’ından bu yana Uİ’in baskın teorisidir.

Not: Realist teoriye göre devletin dış politikasında ahlaka yer yoktur der.

è Sosyal bilimler teorilerinin zamanla ilişkisi:

-BDS sonrası: idealizm/ liberalizm

-İDS sonrası : realizm

-1980’ler sonrası: inşacılık/liberalizm

Realist Teorinin Tarihsel Kökleri : (Devletlerin birinci amaçları ayakta kalmak)

1. Sun tzu (m.ö 5 yy) (prense nasihat verme)

2. Thucydides (m.ö 460-395) à kitabında güçlüler her zaman yapmaları gerekeni yaparlar, güçsüzler ise acı çekmeleri gerekeni çekerler)

3. Machiavelli (1469-1527) (The prince)  Sun Tzu ile aynı fikirdedir.  à Devletin çıkarları aladır, yüksektir.Asıl nokta devletin çıkarlarıdır.

4. Hobbes (1588-1679)

5. Hans Margenthau (1904-1980) klasik realizmin kurucusudur.

6. Kenneth Waltz (1924-) neorealizm kurucusudur.

7. John Mearsheimer(1947-)

Realizm’in Temel Varsayımları: (Devletin değişmediğini belirtiyor)

è Devletler Uİ’in temel ve birincil aktörleridir. (Buradaki devletler uluslararası devletlerdir.)

1.Varsayım: Devletler:

à Devlet-dışı aktörler: ikincil yada dolaylı

à Uluslararası örgütler:

-Güç dengesinin bir yansımasıdır.

-Bağımsız güçleri yoktur.

2.Varsayım: Anarşi:

à Anarşi: “ Uluslararası sistemde devletlerin üstünde ve devletlere sözü geçen bir gücün olmaması durumu.”

      à K.Waltz: “Savaşlar onları engelleyen kimse olmadığı için olur.”

Not: Realist bakış açısına göre BM bağımsızdır.

è Anarşik Yapının Sonuçları:

à Hayatta kalma(survival) devletlerin birinci hedefleri ve endişeleridir.

à Başının çaresine bak (Self-help) kuralı.

à Güvenlik ikilemi( Security Dilemma)

à Güç dengesi(balance of power)

à Devletler arası iş birliği zorunludur.

3. Varsayım: Güç

à Aktif: Bir kişi yada kuruma kendi isteği dışında bir işi yaptırma yeteneği

à Pasif: İstediğini yapabilme yeteneği

“Güç cezalandırılamamaktadır.” (power is impunity)

è Gücün Kanyakları:

1. Maddi Kaynaklar:

- Askeri güç

- Ekonomi

- Tabii kaynaklar

- Toprak/büyüklük

- Nüfus

2. Maddi Olmayan Kaynaklar:

- İdeoloji/ din

- Siyasi meşruiyet

- Halk desteği

4.Varsayım: Rasyonellik:

à Rasyonellik(aklilik) nedir?

HedefàSeçenekleràGetirileràseçim

à Bütüncül aktörler: içerdeki yönetimsel her şeyi yöneten kim olursa olsun dışarıda aynıdır.

à Çıkar vs. ideoloji

àçıkar vs. ahlak/prensip

LİBERALİZM:

Öncü Düşünürler:

è John Lock (1632-1704)à Devletin yönetimi sınırlandırmasını söylemiştir.

è Adam Smith (1732-1790)à Kapitalist ekonomide devletin merkeziyetçi bir durumda durması bulunması. Ekonomik liberalizm’in babası, ekonomiden devletin elini çekmesi gerekmektedir.

è Immanuel Kant(1724-1804)à (Daimi Barış) devletler arasında kalıcı barışının sağlanması için nelere ihtiyaç vardır?

è Woodrow Wilson (1856-1924) klasik anlamda liberalizmin en iyi uygulayıcısıdır. ABD’nin ilk doktora yapmış başkanıdır.

Çağdaş Liberaller: Joseph Nye (1937-..), Robert O.Keohane(1945-…)

ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE LİBEARLİZM:

à Devletin içerisinde çoğulcu bir şekilde yaklaştığını farklı görüşlerin ortaya çıktığını belirtir. Devletin soyut bir çıkarı olamaz .

à Devletin iç politikası dış politikasını da etkiler.

èAktörler?

èBütüncül(unitary) devlet?

èHedefler: çeşitli  ve değişken.

-Güç, zenginlik, itibar….

è İç politikaà dış politika

İç Politika ve Uİ:

à Siyasi ideoloji, siyasi rejim, ekonomik gelişmişlik, ekonomik açıklık, etnik bölünmüşlük, lobiler.

à “Demokratik Barış teorisi” à Liberallerin en sağlam teorisi Realistlerin iç politikanın dış politikasını etkilemediğini söylemeleri üzerine bu teori ile liberaller bunun  yanlış olduğunu belirttiler. Demokratik ülkeler daha fazla savaştığını vurguladılar.

LİBERALİZM VE AKTÖRLER-2

àNeo-liberalizm(kurumsal liberalizm)à örgütler ve kurumları önemser.

à”Rasyonel egoist” aktörler olarak devletler. à Düzene ihtiyaç vardır. Devletin hedefi neyse bunları yapmak için belli bir düzene ihtiyaç vardır.Anarşik düzenin azaltması gerektiğini söylerler. Bunlar en önemlisi uluslararası örgütlerdir.

Uluslararası Örgütler:

-         Devletler arası iletişimi sağlar.

-         İşlem maliyetlerini azaltır.

-         Aldatmanın maliyetini artırır.

à Kurumsallaşmada yamuk yapanın cezası büyük olur. Kurumsallaşma varsa orada bulunanlar devletlerin anarşik durumları daha az olur. Kurumsallaşma varsa arada bulunan devletlerin  anarşik durumları daha az olur.

à Örgütler uluslararası sorunları dayanışmasıyla daha iyi çözerler.

à Devletlerarası iş birliği: rasyonel ve yaygın

Liberallere göre devletlerarası ilişkiler yaygındır der.

ULUSLARARASI SİSTEM: Devletler arası ekonomik maliyetler artıkça savaş oranı azalır. Ne kadar ekonomik maliyet azalırsa savaş oranı o kadar artar.

è Uluslararası ilişkileri düzenli kılan etmenler:

-         Prensipler, kurumlar/örgütler, uluslararası hukuk, ekonomik bağımlılık

è Karşılıklı bağımlılık(interdependence)

è Anarşi: “yarı doğru”

Not: Bir ülke dünya ülkeleriyle ne kadar entegre ise o ülke o kadar barışçı davranırsa entegre olan ülkelerde ekonomik bağımlılığı olduğu için onlarda barışçı yanlısı olurlar.

LİBERAL TEORİDE: GÜÇ

àAskeri güç önemlidir fakat “yumuşak güç” çok daha önemlidir. ( Yumuşa güç: ikna ve liderlik yeteneği. Bir insana onun istemediği şeyi zorlatmadan yaptırmaktır.)

à Askeri güç ile yumuşak güç arasında denge olmalıdır.

à Cebir